Ëndrra që i dha një vdekje të lumtur

57

Një jetë të tërë e kishte ëndërruar atë ditë. Që kur e mori vesh se do të shkonte në Mekë, një gaz i madh, aq sa nuk mund ta tregonte dot, i kishte hyrë në jetën e përditshme. Një gaz që shumëfishohej edhe te familja, te djemtë e vajzat, nipërit, por edhe te ajo lagje e madhe ku kishte edhe shumë besimtarë muslimanë. Ishte një gjë e bukur që Haxhi i atij viti bëhej në prill. Në palcën e prillit. Në disa ditë kur maja e Tomorit pak nga pak e lë veshjen e bardhë të dëborës dhe ia lë vendin luleve, barit të blertë, blerimit të…

pemëve dhe lëndinave e një gëzimi njerëzor të bujkut. Edhe ai kishte një pjesë të Tomorit me vete. Një emër që i kishte mbetur në pjesën e jetës së tij në një dokument zyrtar të një pasaporte, të një çertifikate apo në ndonjë vend tjetër. Mbiemri ‘Metaj’ që e kishin dikur parardhësit e tij u ndërrua dhe u vu ‘Tomori’. E pra, Njazi Tomori nga lagjja “Vakëf”, në rrëzë të fshatrave të Tomorit, ai kishte shërbyer për 25 vjet si hoxhë. Ishte hoxhë, por ai ishte edhe prind, edhe mësues i brezave të këtyre fshatrave që sërish edhe ata e kishin lidhur jetën njerëzore me malin. Jo thjesht që ato banonin në rrëzë të malit dhe zgjoheshin e ngryseshin me ezanin e xhamive të tyre, po se të dy fshatrat kryesorë, qoftë atëherë e qoftë edhe tani, quhen Tomor i Madh e Tomor i Vogël.

Njaziu Efendiu kishte qenë nxënës i Hafiz Mehmet Durdisë, një nga më të njohurit e viteve ‘40 në Berat. Po kjo lidhje me Islamin që ia bënte atij më të bukur jetën, ditën, mëngjesin e mbrëmjen, gjumin e bukën që shtrohej në tryezë. Nga ana tjetër, për shtetin e kohës ai do të ishte një viktimë e këtij përkushtimi ndaj njerëzores, ndaj porosive hyjnore që ai i kishte kushtuar jetë brezash, sakrifica të panumërta. Vetëm pas dy viteve liri, nëse do ta quanim kështu, ai do të internohej në Krujë, ku qëndroi për shumë vite. Edhe pse ishte i tillë, ai vazhdonte me guxim që të kryente obligimet fetare. Shpesh shërbente edhe me kalendarë të fesë islame, që i bënte vetë në mënyrë autodidakte në një kohë që Komuniteti Mysliman nuk mund t’i bënte për arsye të ndryshme.

Do shkonte në Mekë në atë prill të vitit 1996 Njazi Tomori apo Njazi Efendiu. E takoja shpesh edhe unë para se të nisej. Në shkrimet e shumta që bëja në ato vite për zgjimin e vrullshëm të besimit islam në Shqipëri, kisha edhe kujtimet e tij. Ato ishin të shumta, të arta, emocionuese. Kishte trashëguar edhe një lloj amaneti të prindërve dhe të të parëve të tij, që jo vetëm të ishte një besimtar i devotshëm, por edhe një misionar i besimit musliman te të tjerët. Një burrë i pastër, jashtëzakonsht i pastër. Flokët i kishin rënë, ndoshta edhe nga mundimet që kishte kaluar. Fytyra e tij fisnike, sikur ishte kthyer në një libër jete. Edhe ata që jetonin në Tomor, kur vinin e respektonin, pinin kafe e në ato vite demkracie, të besimit të lirë, kujtonin të parët e tyre.

Ishte data 16 prill 1996. 108 besimtarë shqiptarë myslimanë do të ngjisnin, shumë të lumtur, shkallët e avionit për të kryer Haxhin. Para se të niseshin për në Tiranë, Myftinia e Beratit bëri një ceremoni të jashtëzakonshme përcjellje para pallatit të Kulturës, pranë Xhamisë Mbret apo asaj të Xhamisë së Beqarëve. Po përtërinin traditën e përcjelljes së besimtarëve para viteve 1940. Këto ceremoni nuk i shpëtonin edhe syve të fotografëve të qytetit, me tradita edhe në këtë fushë, për të fiksuar momentet më të rëndësishme të ditës së përcjelljes.

Edhe atë ditë u bënë shumë foto. Pjesë e ceremonisë isha edhe unë e me qindra qytetarë të Beratit që po përcillnin në këtë rrugë të largët e nga më të shenjtat në jetën e një besimtari musliman. Urime pa fund. Xha Njaziu ishte mes tyre, sërish i pastër, i gëzuar për këtë ditë. Po merrte më shumë se të tjerët urime e përqafime, se ishte më i moshuar. Të gjithë e njihnin. Jo vetëm i atyre që ishin nga Berati, po edhe më i moshuari i ekipit të 108 besimtarëve shqiptarë që udhëtonin drejt Mekës. U vizitua së pari te mjeku. Ishte pak i pafuqishëm, po entuziazmi i qëllimit të udhëtimit e kishin bërë edhe më energjik. Ishte 82 vjeç, për të qenë të sinqertë një udhë e tillë, një rit i tillë do të kërkonte edhe një zgjim energjie.

Për fatin e tij të keq, që në dy ditët e para, sëmundja e moshës po kërkonte që të provonte forcën e tij fizike dhe shpirtërore. E kishte të vështirë që të ecte. Të gjithë vëllezërit muslimanë nga Shqipëria, por edhe nga bota, mundoheshin që t’ia hiqnin dhimbjet e trupit të tij të drobitur. Arabi me origjinë shqiptare, Abdyl Aziz, i bëri një dhuratë që atij i kthehej edhe një nevojë e madhe. Ishte një karrocë për të ecur. Në mizërinë njerëzore rreth varrit të Profetit (a.s.) shumë arabë e mbajnë në krah e ai me faljet e tij, që i ishte përsëritur me mijëra e mijëra herë në jetën e tij, e bënte ritin e rrotullimit në krahët e vëllezërve arabë që nuk i njihte, por që i bashkonte nijeti më i madh i jetës për të bërë atë shtyllë të fortë që ka një besimtar islam. Po sikur…? I shkoi një çast në mendje. Nuk donte të besonte se mund të vinte ajo më e panevojshmja në ato ditë të shenjta për të gjithë. Dy djemtë e Beratit, Ridvan Bollëke dhe Sami Qahlliu, i rrinë më pranë se të tjerët. Mes këtij ekipi kaq të madh, që u krijua aq spontanisht, ishte një mjek. Ishte mjeku zyrtar i grupit të besimtarëve shqiptarë Qazim Bakalli.

Trupi po rëndohej pak nga pak. Bashkë me detyrimet e zakonshme që bënin besimtarët e kishin mendjen edhe te Xha Njaziu. Ai duhet të jetonte. Duhet që t’i tregonte për këtë ëndërr të bukur që po i realizohej në ato ditë të bekuara prilli familjes, djemëve, vajzave, nipërve, të gjithë miqve të tij. T’i tregonte për shtëpinë e Profetit, për ata miliona njerëz nga e gjithë bota që kryenin me aq obligim këtë ceremoni.

Dhe erdhi në Berat. Pak më i rënduar, po gjithsesi i gjallë. Me gojë e me gjykim të shëndoshë. Shkallët e avionit që i prekte më me ngadalë, se kur u nis po i dukeshin sikur i kishte prekur një jetë të tërë. Shpresonte se Zoti i Madhërishëm ia kishte shkruar për mirë këtë obligim. Për veten e për fëmijët e tij. Kishte prekur gurët e Mekës, kishte prekur varrin, kishte pirë Ujin e Zemzemit.

Dhe vjen një ditë e hidhur, data 6 maj 1996. Kësaj radhe Haxhi Njazi Tomori do të niste një udhëtim tjetër. Jo me avion. Jo me makinë. Jo me këmbë, ashtu si shkonte me dhjetra vite me radhë në Tomor, drejt xhamive të thjeshta ku mblidheshin vëllezërit e besimit islam. Jo me makinë apo me autobus, ku shkonte te miqtë e tij të shumtë në të gjithë Shqipërinë. Jo, po shkonte në ahiretin e tij. Me një ëndërr të bukur që flinte te jeta e tij, që e priste një jetë të tërë që t’i realizohej e që ishte realizuar tashmë me të vërtetë. Kishte fituar emrin e ëndërruar haxhi.

Kur e përcollën në banesën e fundit e në portën e madhe të Ahiretit, të gjithë thonin me veten e tyre se Haxhi Njazi Tomori mund të quhej ndryshe ‘njeriu me vdekje të lumtur’, ‘njeriu me ëndrrën që i dha një rilindje të madhe’.